LESSON
1 * June 28–July 4
Langpanna:
Moses Suahna le A Nunzia Thunung Thu-ma
SABBATH
NITAAK
Tu
Kaalsung Simding: Pai. 1:1–22; Pian. 37:26–28; Pian.
39:2, 21; Sawl. 7:6; Gal. 3:16, 17; Pai. 2:1–25.
Kamngah: “Tua hun sawtpi sungin Egypt kumpipa a si hi. Israel mite sila suahna panin kikoin thum uh a, amau sila suahna pan a huh nading a kikona uh Pasian tungah a tungto hi. Pasian in amau thumna za a, Abraham tawh Isaac tawh Jacob tawh a thukhun a phawk hi. Tua ahih manin Pasian in Israel mite ensuk-a amaute a lunghimawh hi.”
(Pai.2:23–25).
Paikhiatna
bu sungah langpanna, nuaisiahna, bawlsiatna le nenniamna thute kiciamteh hi.Tua
hi-in tuhunin “ mi tampi in nawlkhin thuakin, kuama phawk khak loh bangin a
kingaihsun uh hi. Lungkia mi in lametna a nei thei hi. Bang hang hiam cih leh
Hebrew mite a honkhia Topa in tua bangin gim thuak, genthei a kisa mite tungah
lametna thupha a pia thei hi, cih hong hilh hi.
Paikhiatna
bu in i tuahkhak gimna, gentheihnate a pulaak kimu thei hi. Hih bang thute
hangin a lungkia mi tampi om hi. Ahi zongin Pasian ompihna hangin tua bang
lungkiatna panin lametna, tha thak a ngah thei uh hi. Namdangte simmawh
bawlsiatna thuak Pasian mite in hotkhiatna a ngah uh hi. Pasian in amaute kahna
awging, kiko-na, thuumna thute a za hi; Topa in amaute khitui luangte a ciamteh
hi. Amaute gim thuakna pan suahtakna pia dingin Topa hong pai hi. Amah a muang
mite honkhia dingin Topa in lampi a bawlsak hi; Amah a muang mite a honkhia hi.
Ama
hotkhiatna i ngah nadingin Ama sungah upna i neih ding kisam hi. Upna tawh a
hong piakkhong khempeuh i ngah hi. Hih thu hangin Paikhiatna bu in a sinhuai
mahmah hi. Paikhiatna bu in eite aa dingin Jesuh nasep khempeuh hong hilh hi.
Tuate in hotkhiatna thu, suahtakna thu le tatkhiatna thu hi. Hih thute khempeuh
i luah dingin hong kipia hi. Jesuh Khrih sungah upna tawh tua thute i ngah thei
hi. Ama hong sepsak nate hangin Ama sungah khamuanna a nei thei ihi hi. Gimna
buai-na kawmkalah Pasian bek mitsuanin a kalsuan ihih nakleh Ama hong ompihna,
hong cin hong kepna, hong khoi-na, kitangsap khempeuh hong sik ahihna le
tawntung Gamah a hong makaihnate i phawk ding hi.
*July
5, Sabbath a ding kiginkholhna in tukaal lesson sim in.
SUNDAY June 29
Egypt
gamah Pasian’ mite
Paikhiatna
bu Hebrew tawh “shemot,’ ci-in kigelh hi. A khiatna in “Minte”cihna hi.Tanglai
mi minte zui-in kigelh hi, ci-in kiciamteh hi. Hih “Minte in” minamte hong
piankhiatna hi. Tua minte in upna pupi Jacob le a innkuanpihte min tawh kipan
hi, ci-in i thei hi.
Sim
in, Pai.1:1–7 Bang thuman bulpi kimu thei hiam?
Paikhiatna
bu in Pasian hong piak thuphate phawk ding a hong hilhna tawh kipan hi. Upa
makai Jacob le a innkuanpihte in Egypt gamah hong tuncilun mimal 70 bek pha uh
hi (Pian. 46:27; Pai. 1:5), ahi zongin Israel mite in “pung mahmah uh, mimal
kibehlap ziahziah hi. lamdang takin pung mahmah uh hi. Leitang in Israel mite
tawh kidim khin uh hi” (Pai. 1:7). Egypt gam panin hong pai khiat uh ciangin
Israel mite in “ naupangte kihel lo-in picing khinsa tul za guk val pha uh hi”
(Pai. 12:37).
Sim
in,Pai. 1:8–11. Egypt panin a paikhiat uh ciangin bang thu kimu thei hiam?
Lai
Siangtho hong hilhna-ah Israel mite in Egypt gamah saltangin om uh a, a
nuntakna uh in khuamial sungah nuntakna hi. Paikhiatna in Egypt mite sila-in
nuntakna tawh kipan hi. Gim takin na semsak uh a genthei mahmah uh hi.
Paikhiatna bu tawpna-ah Pasian in a mite tawh biakbuk tungtawnin hong
teengkhawm hi, ci-in kipulaak hi. Amaute laizangah biakbuk om hi. (Pai. 40).
Amaute laizangah Pasian zawhna kilang hi. Topa in saltangin a om a mite Amah
mah in a honkhia hi; namdang khut nuai-ah saltangin a omna panin Topa in amaute
a honkhia hi. San Tuipi kantanpih a, a thahat mahmah galkapte a zawhsak hi.
Pasian zawhna namdangte lak dongah kizel hi.
Paikhiatna
tangthu paizia in a kibang lo thu nih siksanin pulaak hi: Israel mite in
nenniamna thuak semsem taleh pung semsem uh hi (Pai. 1:12). Mihing in bangbang
a geel zongin Pasian in na khempeuh tungah uk hi. A mite in bangbang gentheihna
thuak mah taleh Topa Pasian in a honkhia lah kei hi. Amaute in lamet bei-in
mihing muhna panin cimawh khin uh hi taleh Topa in amaute a honkhia veve hi.
Tua kawmkalah Joseph a thei lo kumpi thak khat hong khang hi.
Hih
thu in Pasian hong ompihna phawk kha lo-in, nate in ahi ding mah hi, ci-in
ngaihsut khak loh ding hong hilh hiam?
MONDAY June 30
A
thupiang hong kipatna
Jacob
le a innkuanpihte in Egypt a tunkhit uh ciangin Canaan gamah kial tung hi
(Pian.46), Egypt kumpipa in Hebrew mite tawh kimel theihna a nei hi. Bang hang
hiam cihleh Joseph in Egypt gam mite aa dingin na hoih tampi a sem khin
hi.“Pharaoh in Joseph tungah pulaak hi. ‘Tua ciangin Pharaoh in a min gelhna
zungbuh a khutme pan suahkhia-a, Joseph khutme-ah a bulhsak hi. Saihadial puan
hoih tawh amah zemin a ngawngah kham khainiang oksak hi. Amah in ama nuai-a pa
dingin sakolleng tungah tuangsak a, a mai-ah mite in, "Lam na awn
un," ci-in a awng uh hi. Tua bangin Egypt leitang bup ukin amah a koih hi.
Tua ciangin Pharaoh in Joseph kiangah, "Kei Pharaoh ka hi hi, ahi hangin
nang thu lo-in Egypt gam khempeuhah kuamah in khut ahikeh khe a liik kei ding
hi," ci hi (Pian. 41:41–43).
Joseph
in Egypt a tuncilin hamsatna lianpi thuak mah taleh bang lampi tawh lawhcinna
ngah thei hiam?(Pian. 37:26–28 le Pian. 39:2, 21.)
Joseph
in a phutkhak thute in hih bang ahi hi: “Kumpi thak khat hong kah hi. Pai. 1:8
“Joseph a thei lo kumpi thak khat hong khang hi; tua kumpi thak in Ahmose hi
(1570 B.C. –1546 B.C.). Ama nungah Amenhotep I (1546 B.C. –1526 B.C) in kumpi
sem a, Israelites kihta ahih manin amaute a nengniam hi. A nung ciangin
Thutmose I (1525 B.C.–1512 B.C.) in Hebrew pasal no khempeuh that lum dingin
thu a pia hi. A tanu Hatshepsut (1503 B.C.–1482 B.C.) in Moses donin a om hi;
ama tapa bangin a kem a khoi hi. Ama nungah Pharaoh Thutmose III (1504
B.C.–1450 B.C.), in Hatshepset tawh ukpi sem khawm uh hi. Hih hun sungin Israel
mite in suahtakna a ngah thei uh hi. Tua hi-in Egypt gam panin Paikhiatna hun
in March 1450 B.C sung hi kha ding hi, ci-in kiciamteh hi (William H. Shea,
“Exodus, Date of the,” The International Standard Bible Encyclopedia, edited by
Geoffrey W. Bromiley et al., vol. 2 [Grand Rapids, MI: William B. Eerdmans,
1982], pp. 230–238). Paikhiatna hun i muhkhiat theih nadingin hih a nuai-a Lai
Siangtho te tungtawnin kithei thei ding hi. Pian. 15:13–16; Pai.. 12:40, 41;
Thna 11:26; le 1 Kum. 6:1 ( Sawl. 7:6; Gal. 3:16, 17).
Hebrews
mite nunzia khempeuh a neng a tawngin kipulaak lo hi (1 Kor. 13:12), Lai
Siangtho bu dangte bangmahin Paikhiatna bu in Pasian zia le tong hong hilhna
kimu thei hi. Topa in amaute thuaknate mu-in thei hi; Topa theihloh kalin a
piang bangmah om lo hi. Saltangin genthei mahmah uh hi taleh Topa in amaute a
nusia hi lo hi; tatsat lo-in Topa in amaute a ompih hi.
TUESDAY July 1
Hebrew
naudomte
Piancilna
bu om lo hileh Paikhiatna bu i thei zo kei ding hi. Jewte in nopna a ngah khit
uh ciangin Egypt gamah saltangin om uh hi. Ahi zongin Topa in a mite nusiacip
lo hi. “Topa in ompih lo hi ding hi,” ci-in i ngaihsut hun ciangin zong Topa in
amaute a nusia ngei kei hi. Hebrewte in tua bangin genthei uh hi. A lungkham uh
ciangin Topa in Ama vangliatna khut tawh amaute a honkhia hi. I Topa in Amah a
zui mite hih bangin tha hong guan hi: “Na lungkham hun ciangun keimah hong sam
in. Keimah in note kong honkhia ding a, keimah na hong thangsak ding hi (Late
50:15).
Sim
in, Pai. 1:9–21 Naudomte cihtakna in bang dinmun nei hiam? Bang hangin amaute
kiphawk den hiam?
Paikhiatna
bu sungah Pharaoh min peuhmah a kipulaakna om lo hi. Min kipulaak tangin
“Pharaoh” cih min tawh kipulaak hi. A khiatna in “kumpi” cihna hi. Egyptian
mite in leitungah Pharaoh in pasian hi, ci-in upna nei uh hi. A biak uh pasian
Ra, Osiris ahih keileh Horus ii ta hi, ci uh hi. Ra in Egypt mite biak pasian
khempeuh lakah a lian penpen pasian hi. Tua pasiante vangliatna nei hi mah
taleh hih pasian “Ra” pasian in naubu domte a susia zo kei hi. Naudomte lungsim
a heikhia zo kei hi. A taktakin a min kithei lo Pharaoh hi mah taleh tua naudom
mi nihte min a kipulaakna kimu thei hi: amaute in Shiphrah le Puah ci-in
kiciamteh hi (Pai. 1:15); amaute in minphatna lianpi a ngah uh hi. Pharaoh
gitlohna in naudomte nasep a khaktan zo kei hi. Bang hang hiam cihleh naudomte
in leitung ukna neite sangin Pasian a zahtak zaw uh hi ( Sawl. 5:29). Tua hi-in
Pasian in amaute thupha pia hi. Pasian tungah citakna in bangzahin vanglian
hiam, cih kimu thei hi. Hih nupi nihte nunzia tampi i thei kei hi. Ahi zongin i
theih thu in amaute in thuman thutak tawh nungta uh hi. Pharaoh in ama geelna
tangtung zo lo cih a theih ciangin Hebrew naungek khempeuh Nile Gunpi sungah
paii dingin thu a pia hi. Hih in Hapa, Nile Gun pasian tungah biakpiakna khatin
ngaihsun uh hi. Hih pasian in suan le khak a pia pasian hi, ci-in upna nei uh
hi. Jew mi hihna hangin thahna a thuak uh hi. Tua in Hebrew minam khempeuh
beimang ding ngimna nei hi. Naungek khempeuh si mang khinleh khanggui kizom bei
ding a, a minam buppi a bei-na suak ding hi. Tua bangin Egypte khut nuai-ah
Hebrew naungek neite in simmawhna a thuak pha diak uh hi. Pharaoh in ama ukna a
kip nadingin tua bangin a vaihawm hong suak hi. Hih naudom numeite in thuman
thei uh ahih manun thuman thutak tawh nasem zaw uh hi. I etteh ding hi lo hiam?
WEDNESDAY July 2
Moses
Hong Suak
Sim
in, Pai. 2:1–10. Pasian kepna in bang dinmun nei hiam? Moses a suahin Pasian
kepna koi bangin kilang hiam?
Moses
suahna le a nunzia, a khankhiatzia in a lamdang mahmah khat hi. A minthang
mahmah Egypt kumpi a 18 na sungin Moses hong khangkhia hi; tua kumpipa in
Thutmose III hi, kici hi. Hih kumpipa pen “Napoleon of Egypt” ci-in minvawh hi.
Egypt tangthu-ah amah zahin a vanglian kumpi om lo hi, kici hi.A suah tung a
kipanin thah ding thupiak ngah hi mah taleh (Pai. 1:22), Moses pianzia in a
tuam pha diak khat hong suak hi.( Hebrew tawh kigelhna-ah “tob” kigelh a, a
khiatna in “hoih” cihna hi ( Pai. 2:2).
Hih
Hebrew kammal in a pua lam hoihna bek tham lo-in sung lam hoihna, lungsim hoih,
lungsimpha a pulaak kammal hi. Gentehna, Pasian piansak nate hoih hi, ci-in a
kipulaakna-ah hih kammal mah kizang hi. Pasian in na khempeuh a bawllai-in
“hoih mahmah hi,” ci-in a pulaak hi” (Pian. 1:4, 10, 31). Leithak tawh kisai-in
hih tapa hoihpa in Pasian geelna bangin a mipihte saltanna panin suahtakna a
pia hi. Bang bang ahi zongin Pasian in Abraham, Jacob le Isaac tungah a kamciam
tangtungsak lo-in a om kei hi. Topa in amaute tawh thuciam bawlin “Khapsa Gam”
luah dingin kamciam a pia hi (Pai. 2:24, 25). Hi mah hi, hih munah zong “tob”
kammal mah tawh kipulaak hi. Tawl khat khit ciangin a tangtung takpi hi. Tua
hun a tunma-in Egypt kumpinu Hatsepsut in a tapa dingin Moses kemin a don hi.
Moses cih min in Egypt panin hong pai hi-in a khiatna in “Ahmose ta” Thut-mose”
Thoth tapa” cih khiatna nei hi. Tua hi-in Moses min in Hebrew tawh kigelhna-ah
“Mosheh” hi-in a khiatna in “a kikaikhia pa” cihna hi. Moses neulai thu tam i theih
om lo hi. Lamdang takin hotkhiatna a ngah khit ciangin Hatsehpsut in a tapa
dingin a kem hi. Moses in a neulai kum 12 sung tawntung a nu le pa tawh omkhawm
hi (Pai.2:7–9). Ellen G. White, Patriarchs and Prophets, p. 244). Tua khit
ciangin Moses in Egypt gam sunga pilna sang penpen, pilna hoih pen a sin hi.
Pharoah tokhom tungah a tu dingin tua bangin pilna a sin toto hi. (Patriarchs
and Prophets, p. 245).
Koi
bangin tua bang pilna in kimanna nei lo-in, Pasian a langpan pilna suak thei
hiam? A thupi taktak in Pasian thuman thutak theihna neih ding simloh thudang
bang mah om lo hi. A tawpna-ah bang pilna in deihhuai pen ding hiam?
THURSDAY July 3
A
kikheel geelna te
Sim
in, Pai. 2:11–25. Bang thu in Moses nunzia kilamdangsak hiam? Nuntakpih ding
bang thu kimu thei hiam?
Moses
in bang sem hiam? Egypt kumpipa nopsaknate tawh mitsuan thei hi. Kumpi inn
sungah nuam takin om hithiat thei hi. Ahih keileh a mipihte tawh gentheih
hamsatnate thuak dingin a teel thei hi lo hiam? A sawt lo-in koi lampi tawn zaw
ding cih a khensat ding hun hong tung ding hita hi. “Pharaoh in Moses suahna
thu a zak ciangin Moses thah dingin a geel hi. Ahi zongin Moses in Pharaoh inn
sung panin a taikhia-in Midian gamah va bu hi. Tua munah tuikhuk khat gei-ah
tawlnga-in a om hi (Pai. 2:15). Leitung min phatnate in mitphiat kalin a bei
mang thei ahi hi. Leitung pasian aman lo hih ding sangin Moses in a nungta
Pasian aa dingin a nungta nuam zaw hi. A taikhiat ciangin Moses in bang tuak
ding cih theihna bangmah a nei kei hi.
“Egypt
mi khat a thahkhakna hangin Egypt mite lakah kizel mangpah hi; gam mite lakah
zong kizel mangin Pharaoh innpi sung dong a hong tung hi. Kumpipa in Moses thu
za thei cih thu in a lamdang mahmah thu hong suak hi. Tua bangin a khensatna in
Egypt gam sungah kumpi suah ding a nial hipah hi. Tua bangin leitung liatna nei
mah taleh tawntungin kimang lo ding a, tomno sung bek kimang ding minthanna
ahihlam mukhol ahihna tawh Pasian sawl bangin kalsuan zaw ding a lunggulh zaw
hi. Ahi zongin lau-na tawh kidim ahih manin Moses in Arabia gamah galtai-in
hong om hi.” Ellen G. White, Patriarchs and Prophets, p. 247.
Moses
in kum 120 sung tawntung a nungta hi (Thkna. 34:7), a nuntakna in khen thum
bangin kimu thei hi. Khen khat ciangin kum 40 bangin kipulaak thei hi. Amasa
kum 40 sung Egypt gamah nungta hi. Hih hun sungin Pharoah kumpi inn sungah om
hi. A khen nihna kum 40 sung pen Median gam Jethro inn ah a om sung hi. A
nunung kum 40 in Moses in Lai Siangtho gelhna hun hi, ci-in kiciamteh hi. Tu
quarter sung i thusinna om bangin Israel mite hun masa sungteng vantung Pasian
zia le tong kilangsak dingin sapna ngah uh hi mah taleh amaute sungah milim
biakna hong lut hi (Thkna.4:6–8).
Moses
in Egypt mi khat a thahna in Pasian geelna hi ding hiam? Pasian geelna hi lo
ahihleh, hih thu in Pasian in Ama ngimna a tangtun nadingin na khempeuh, thu
khempeuh tungah ukna nei ahihna hong hilh hi lo hiam? Koi bangin Romans 8:28 in
thuman guipi i theihtel zawh nadingin hong huh thei hiam?
FRIDAY
July 4
Simbeh
ding: Ellen G. White, “Moses,” pp. 241–251, in
Patriarchs and Prophets in tu kaal sung thusinna theihbehna hong guan thei ding
hi.
Lai
Siangtho hong hilhna-ah “Egypt naudom numeite in Pasian kihta uh hi, ci hi. Hih
thu hangin amaute in Egypt ukpite thupiak nial ngam uh a, Hebrew pasal no
peuhmah a honkhia uh hi (Pai. 1:17). Ellen G. White in hih tawh kisai-in hih
bangin hong hilh hi:” Naudom numeite cihtakna in Messiah lametna in Hebrew
pasalnote thah ding sangin a suakta sak zaw uh hi.Hebrew pasal note a thah ding
uh sangin a honkhia zaw uh hi. Satan in Israel mite lak panin honpa khat hong
khangkhia ding hi, ci-in a thei hi; Satan in kumpipa khutzatin nei-in Pasian
geelna susia dingin a kilamen hi. Ahi zongin tua naudomte in Pasian na kihta
citciat uh a, kumpipa thupiak a nial ngam uh hi. Topa in naudomte ompih ahih
manin naudomte in a ngimnate uh a tangtun thei uh hi.” Ellen G. White,
Patriarchs and Prophets, p. 242.
Satan
in nasem taleh, i lungdam nading thu in, Pasian in na khempeuh tungah ukna nei
hi. Ama tungah a citak mite in galpa a zo thei uh hi. I galpa ukna sungah a
nungta mite ihi hi. Jesuh in Satan in “leitung ukpa” “khuamial ukpa hi” ci-in a
pulaakna zong kimu thei hi (Eph. 2:2; John 14:30). Satan in Adam dinmun a
suankhia hi. Ahi zongin Jesuh Khrih in singlamteh tungah a nuntakna a hong
piakna tawh Satan tungah zawhna a ngah hi (Matt. 4:1–11, John 19:30, Heb.
2:14). Satan in nakpi-in nasem mahmahin nungta lai hi mah taleh, Eypt kumpite
tungtawnin Hebrew pasalno tampi in sihna thuak khin hi mah taleh Satan in sihna
a thuak ding hi (John 12:31; John 16:11; Mang. 20:9, 10, 14).
KIKUP
DING DOTNATE:
1.
Bang hangin Pasian in Hebrew mite in
Egypt gamah nungta-in saltangin nungta dingin phal hi ding hiam? Bang hangin
Pasian in amaute honkhia pah lo hi ding hiam? Mihing in i nuntak laiteng gimna
tawh kidim tawntung ihihna thu phawk in. Cihnopna-ah kumpite in ukna a neih
laisiah gim thuakna a om bangin i nuntak laiteng gimna sungah a nungta mite ihi
hi. Bang hangin mihing gim thuakna thu theihtelna neihna in thupi hiam?
2.
Pasian in Ama ngimna a tangtun
nadingin koi bangin Moses hehna, Egypt mi khat a thahna, a zang hiam, cih thu
ngaihsun in. Moses in tua bangin tual that lo bang hi zenzen leh ee! Hebrew
mite in Egypt mite ukna panin suahtakna a ngah lo uh hileh! Na ngaihsutna na
lawmte tawh kikum in.